ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਦਰਮਿਆਨ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ 137 ਕਰੋੜ ਗੰਦੇ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਹਟਾਇਆ

by Jasbeer Singh
October 8, 2024

ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਦਰਮਿਆਨ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ 137 ਕਰੋੜ ਗੰਦੇ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਹਟਾਇਆ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ : ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਵਲੋਂ ਇਸ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਦਰਮਿਆਨ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ 137 ਕਰੋੜ ਗੰਦੇ ਅਤੇ ਖਰਾਬ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਮਾਰਚ ਮਹੀਨੇ ਦਰਮਿਆਨ 135 ਕਰੋੜ ਨੋਟ ਹਟਾਉਣੇ ਪਏ ਸਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਜਿੰਨੇ ਨੋਟ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਏ, ਉਸ ਤੋਂ ਇਸ ਸਾਲ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋਰ ਨੋਟ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜੇਕਰ ਕੁੱਲ ਗਿਣਤੀ `ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸੜੇ ਨੋਟ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਪਾਏ ਗਏ। ਇਹ ਖੁਲਾਸਾ ਆਰਬੀਆਈ ਦੀ ਛਿਮਾਹੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ।ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਸੜਨ ਅਤੇ ਪਿਘਲਣ `ਤੇ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਨੋਟਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ-ਮਰੋੜ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ `ਤੇ ਲਿਖ ਕੇ ਵਾਪਸ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਬੈਂਕਿੰਗ ਮਾਹਿਰ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਛਿਮਾਹੀ `ਚ 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਰਾਬ ਕਿਉਂ ਹੋਏ। ਇਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬੈਂਕ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਮੈਨੇਜਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, `2000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟ `ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਕਰੰਸੀ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਛਿਮਾਹੀ `ਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਸਿਰਫ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ ਹੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵਧਿਆ ਅਤੇ ਆਮ ਰਿਹਾ। 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਵਾਂਗ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੜਨ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਅਸਧਾਰਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ। 2023-24 ਦੇ 12 ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ 500 ਰੁਪਏ ਦੇ 633 ਕਰੋੜ ਨੋਟ ਹਟਾਏ ਗਏ। ਇਸ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ ਸਤੰਬਰ ਤੱਕ 459 ਕਰੋੜ ਨੋਟ ਸਰਕੁਲੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਲਗਭਗ 50 ਫੀਸਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। 200 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨੋਟਾਂ ਦੇ ਸੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 110 ਤੱਕ ਪਾਈ ਗਈ ਹੈ।