Emergency 1975 : 'ਖਾਣੇ 'ਚ ਕੀੜੇ, ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲ ਭਰੇ ਘੜਿਆਂ 'ਚ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ', ਹਿਸਾਰ ਜੇਲ੍ਹ 'ਚ ਬੰਦ ਕੈਦੀ ਨੇ ਸ

ਆਨਲਾਈਨ ਡੈਸਕ, ਹਿਸਾਰ : ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 49 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਲਗਾਈ ਗਈ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਦਰਦ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਮਗਰੋਂ ਪੁਲੀਸ ਨੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 45 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਸੰਘ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਪੁਲੀਸ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਤ ਅਜਿਹੇ ਸਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਫੜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਵਾਲੇ ਘੜੇ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਪਾਏ ਗਏ। ਹਾਲਾਤ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਸਨ ਅਤੇ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਇੱਕ ਬੈਰਕ ਵਿੱਚ ਵੀਹ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹਿਸਾਰ ਕੇਂਦਰੀ ਜੇਲ੍ਹ ਅਜਿਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਿਸਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿਰਸਾ, ਫਤਿਹਾਬਾਦ, ਭਿਵਾਨੀ ਆਦਿ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਬੈਰਕ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 20 ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੈਂਕੜੇ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਾਲ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਈ ਵੱਡੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹਿਸਾਰ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਜਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਅੱਜ ਵੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀਆਂ ਉਹ ਯਾਦਾਂ ਤਾਜ਼ਾ ਹਨ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮਾਰ ਝੱਲ ਰਹੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਫੜੇ ਗਏ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਸ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਪੈਨਸ਼ਨ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਰਾਮ ਸਵਰੂਪ ਪੋਪਲੀ ਨੇ ਦੱਸੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੇਰੀ ਉਮਰ 24 ਸਾਲ ਸੀ। ਬਾਜਰੀਆ ਚੌਕ, ਹੁਣ ਹਾਂਸੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਚੌਕ 'ਤੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਕੱਪੜੇ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਬੈਠਦਾ ਸੀ। ਬ੍ਰਾਂਚ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ 25 ਜੂਨ 1975 ਨੂੰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ। ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਟਾਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਜੇ ਪੁਲਿਸ ਮੈਨੂੰ ਫੜਨ ਲਈ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਲੁਕ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਮੇਰੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫੜਿਆ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਖਿਆਲ ਆਇਆ। ਮੈਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦੌੜਿਆ। 8 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆ। ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਾਲ ਭਰੇ ਬਰਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਜੇ ਇਹ ਗਰਮ ਸੀ, ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੀਣਾ ਪਵੇਗਾ. ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਨੂੰ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੈਂਟਰਲ ਜੇਲ੍ਹ 1 ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਬੈਰਕ ਵਿੱਚ 20 ਤੱਕ ਕੈਦੀ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਸਬਜ਼ੀ ਖਾਣ ਲਈ ਪਾਈ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀੜੇ ਪੈ ਗਏ। ਮੈਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਭੁੱਖ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁਣਵਾਈ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਕੱਠੇ ਪਕਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਲੱਭ ਲਿਆ। ਜੇ ਹਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ 100 ਗ੍ਰਾਮ ਤੇਲ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਵੇਚ ਕੇ ਘਿਓ ਲੈ ਲੈਂਦੇ। ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਬੈਰਕਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ। ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ ਮਿਲ ਗਈ। ਅੱਜ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਪਲ ਯਾਦ ਹੈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਜੋ ਦੋਸਤ ਸਨ, ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਨ।