ਆਖਿਰ ਸੋਨੇ ਤੋਂ ਵੀ ਮਹਿੰਗਾ ਕਿਊ ਹੈ ਮੱਖੀ ਦਾ ਸ਼ਹਿਦ ...

by
October 9, 2024

( ੯ ਅਕਤੂਬਰ ੨੦੨੪ ) : ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਧੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ‘ਤੇ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਸ਼ਹਿਦ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਵੇਗੀ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕਾਂ ਲਈ ਸ਼ਹਿਦ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਆਖਰੀ ਤਰਜੀਹ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਤਰਜੀਹ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਤੋਂ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ, ਜ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪੈਰਾਪੋਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿਚ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ ਲਗਭਗ 80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਹਿਦ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰਾਇਲ ਜੈਲੀ ਦਾ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਸ਼ਹਿਦ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨ ਹਨ, ਜੋ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਹਿਦ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਆਮਦਨ ਕਮਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ ਦਾ ਕੋਈ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਗਯਾ ਜ਼ਿਲੇ ‘ਚ ਵੀ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਮੱਖੀਆਂ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਧੰਦੇ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਰ ਉਹ ਸ਼ਹਿਦ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਟਰਨਓਵਰ 20-30 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਬਣਦੀ ਹੈ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਰਕਾਰ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਧਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਮੰਡੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ।ਗਯਾ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕ ਚਿਤਰੰਜਨ ਕੁਮਾਰ ਕਰੀਬ 1200 ਬਕਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੱਖੀਆਂ ਪਾਲਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸ਼ਹਿਦ ਉਤਪਾਦਨ ‘ਤੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਮ ਸ਼ਾਹੀ ਜੈਲੀ ਵਿੱਚ 60 ਅੰਡੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਰੋਇਲ ਜੈਲੀ 70-80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋ ਵਿਕਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਮੰਗ ਵੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸ਼ਾਹੀ ਜੈਲੀ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਹੈ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਸ਼ਹਿਦ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਆਖਰੀ ਤਰਜੀਹ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।